Projekt „Riverscape” koncentruje się na badaniu pejzażu kulturowego Łodzi w kontekście hydrokolonializmu i błękitnej ekologii, wpisuje się w nurt „niebieskiej humanistyki”, który zwraca uwagę na potrzebę materialno-dyskursywnego doświadczenia wody.

Astrida Neimans stwierdza: „woda nosi ślady swoich relacji społecznych, warunków i potencjału”, które na zdjęciach posiadających zarówno cechy dokumentu, jak i właściwości ewokatywne, mogą zostać ujawnione.

Fotografie powstałe w ramach tego projektu to stykówki (odbitki kontaktowe 4x5 in.). Zastosowanie wielkiego formatu i prezentacja w formie „kontaktów” jest ironicznym nawiązaniem do tradycji fotografii pejzażowej grupy F-64, której członkowie ukazywali piękno i majestat dzikiej przyrody. Sposób ujęcia miejsc, w których rzeki płyną na powierzchni lub pod nią, jest podobny do sposobu fotografowania Alphonsa Bertillona – „ojca” estetyki forensycznej, którą stosuję w tym projekcie. 

prof. dr hab. Marek Domański

Kurator wystawy: Tomasz Ferenc

Marek Domański – absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi (obecnie Akademia Sztuk Pięknych im Władysława Strzemińskiego w Łodzi), gdzie prowadzi Pracownię Obrazowania Fotograficznego w Instytucie Fotografii i Multimediów na Wydziale Sztuk Pięknych. W 2020 roku otrzymał tytuł profesora sztuki. Jest aktywny na polu twórczości wizualnej, publicystycznej i badawczej, służącej przede wszystkim zrozumieniu różnorodnych procesów zachodzących w fotograficznym uniwersum. Swoją różnorodną twórczość prezentował na wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych w kraju i za granicą. Tworzy w różnych technikach, których używa stosownie do podjętych tematów i zagadnień. Na wystawach prezentuje zarówno fotografie inscenizwane, jak i dokumentalne, a także obiekty i rysunki. Jest autorem i współautorem kilku monografii oraz innych publikacji dotyczących refleksji teoretycznej, wpisujących się w wielowątkową narrację dotyczącą postinternetowej kondycji obrazów. Jest kuratorem wielu wystaw i współtwórcą projektów badawczych związanych z innymi naukami humanistycznymi.

Tomasz Ferenc – profesor UŁ, kierownik Katedry Socjologii Sztuki w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego. Badawczo interesuje się antropologią i socjologią wizualną, studiami nad procesami migracyjnymi oraz biograficznie zorientowaną socjologią sztuki. Okazjonalnie aktywny jako kurator i współtwórca wystaw fotograficznych.

Riverscape. Wystawa fotografii Marka Domańskiego
6 dzielnica
Ul. Piotrkowska 102

Wernisaż wystawy: 5.06.2025 r. (czwartek), godz. 19.00
Czas trwania wystawy: 5-15.06.2025 r.

Premiera książki „Riverscape. Ujawniając rzeki” i spotkanie autorskie: 7.06.2025 r., godz. 18.00

Wystawie towarzyszy premiera książki „Riverscape. Ujawniając rzeki”, która jest wieloautorskim asamblażem, stworzonym przez badaczy i artystów. To próba kontrmapowania fenomenu 19 niewidzialnych łódzkich rzek. Publikacja powstała w ramach transdyscyplinarnego projektu badawczego dotyczącego różnych aspektów istnienia rzek w przestrzeni miejskiej.

Jest to również podsumowanie trzyletniej pracy nad dokumentalnym projektem fotograficznym. Fotografie utrzymane są w estetyce forensycznej, choć nawiązują również do innych tradycji obrazowania konfliktów. „Riverscape. Ujawniając rzeki” wpisuje się w nurt „niebieskiej humanistyki”, który zwraca uwagę na potrzebę materialno-dyskursywnego doświadczenia wody. Istnieje realna potrzeba/konieczność przywrócenia podmiotowości rzekom płynącym przez nasze miasto. Jest to możliwe tylko przez przywrócenie świadomości obecności i roli rzek oraz ujawnienie ich znaczenia w różnych aspektach naszego życia. Istotne jest wytworzenie zbiorowej wrażliwości, która umożliwi uwzględnienie w naszym ekologicznym podejściu do świata nie-ludzkiej – wodnej perspektywy. Dla naszego przetrwania konieczna jest solidarność z rzekami, które wciąż traktujemy przedmiotowo. Zniszczenie rzecznego ekosystemu jest rodzajem nieuświadomionej katastrofy. Nigdy nie mieliśmy kontaktu z tym, co straciliśmy, kiedy z naszego życia zniknęło dziewiętnaście rzek.

Tomasz Ferenc w recenzji książki napisał: Projekt nowej humanistyki musi być inkluzowny, musi odejść od antropocentrycznej perspektywy rozumienia i badania świata. „Niebieska humanistyka”, w którą wpisuje się książka zatytułowana „Riverscape”, jest doskonałym przykładem takiego podejścia. Zakorzenienie projektu w teoriach Timothego Mortona, Bruna Latoura oraz Grahama Harmana wskazuje kierunek, jakim podążał jego inicjator i redaktor niniejszego wydawnictwa prof. Marek Domański. Zestaw jego zdjęć wykonanych w forensycznej estetyce, której celem jest udokumentowanie aktów i miejsc przemocy, wydaje się być najlepszym sposobem pokazania tego, jak systematycznie niszczono łódzkie rzeki i tego, w jakim stanie istnieją obecnie. W tych czarno-białych obrazach fotografujący przestaje być istotny, kluczowa staje się materia, zepchnięta do podziemnych kanałów i betonowych koryt woda płynąca w 19 rzekach Łodzi. Niniejsza publikacja jest wynikiem pracy interdyscyplinarnego zespołu badaczy, do którego Domański zaprosił ekspertów z różnych dziedzin: dr. Macieja Roberta – pisarza, poetę, eseistę, dr Alicję Piotrowską – antropolożkę kultury, dr. Marcina Szymańskiego – historyka, dr Aleksandrę Jabłońską – zoolożkę, oraz prof. Macieja Zalewskieg – hydrologa. Lektura tej książki pomoże nam przywrócić pamięć o rzekach, dzięki którym powstało nasze miasto.